সংসাৰৰ লীলা!

মুনমুন আজি প্ৰথমবাৰৰ কাৰণে মামাকৰ ঘৰলৈ যাব। কাৰোৰে গাত তত নাই। তাক কেনেকৈ নিব, কিহত নিব আগদিনাৰপৰাই মাক-দেউতাকৰ মাজত আলোচনা। মামাকৰ ঘৰলৈ যদিও এবেলাৰ বাত তথাপিও মুনমুনক লৈ যোৱাৰ কথা যে সেয়ে অলপ দোমোজাত পৰিছে।

আজিকালি মুনমুন হাজৰিকাহঁতৰ ঘৰৰে এজন সদস্যৰ দৰে হৈ পৰিছে। সি অহাৰপৰাই সকলোবোৰ মৰম যেন সিয়েই কাঢ়ি লৈ গৈছে আনকি পাঁচবছৰীয়া ছোৱালী মুনিৰো যেন মুনমুনৰ লগত লাগি থাকোতে খেলিবৰ কাৰণে আহৰি নোহোৱা হৈ গৈছে। এতিয়া হাজৰিকানীও তাৰ কাৰণে কতো ওলাই যাব নোৱাৰা হৈছে। জীয়েককে যদি অলপ দেৰি কাৰণে এৰি যাব পাৰে কিন্তু তাক এৰি কতো ওলাই যাব নোৱাৰে। অলপসময়ৰ কাৰণে অকলে থাকিব লগা হ'লেই সি গোটেইখন হুলস্থূল লগাই দিয়ে। এতিয়া তেওঁলোকৰ এটা নহয় দুটা সন্তান।

'মা মা মুনমুনে ইমান ডাঙৰ ডাঙৰকৈ পেক পেক কৰিছে ব'লাছোন' জীয়েকে ঢপলিয়াই আহি মাকৰ ওচৰ পালেহি। জীয়েকৰ টেটুফলা চিঞঁৰত হাজৰিকানীয়েও য'ৰ কাম ত'তে এৰি চাদৰ ওপৰ পালেহি। অলপসময়ৰ আগতে মুনমুনক খাবলৈ দি জীয়েকক ৰখিয়া পাতি থৈ গৈছিল বেলেগ চৰাই আহি যাতে মুনমুনৰ ভাগৰখিনি নাখায়হি। কিন্তু এনেকৈ চিঞঁৰিবলৈ কি হ'ল তাৰ! দেখাততো একোৱেই হোৱা নাই য'ৰ ভাত তাতেই আছে কিন্তু সি খাবলৈ এৰি চিঞঁৰিছে কিয়? একো বুজিব নোৱাৰি হাজৰিকানীয়ে তাক একাষত বহাই এটা হাতত ভাতকেইটামান লৈ তাৰ ঠোটৰ ওচৰত দিয়াত টপাটপ গিলি থ'লে। কথাটো এতিয়াহে তেখেতে বুজি পালে, মানে এওক আজিৰপৰা কোছত লৈ খোৱালেহে খাব। হায় ভগৱান, ই বাৰু কোনোবাজনমত মানুহ আছিল নেকি বাৰু! সকলোবোৰ আদব-কায়দা মানুহৰ নিচিনা ৰূপটোহে হাঁহ। কুকুৰবিলাক বাৰু দেখিছে এনেকুৱা মৰম আকলুৱা কিন্তু এটা হাঁহ হৈও সি দেখোন বেলেগ। মানুহৰ সমাগম য'ত বেছি তাৰো উপস্থিতি তাতেই। এখন্তেকৰ কাৰণেও অকলে থাকিব নোৱাৰে আৰু বেলেগ হাঁহ দেখিলে কুঁছিমুছি হাজৰিকানীৰ কোলাত সোমাইহি যেন সিহঁতবোৰ তাৰ শত্ৰুহে।

মুনমুনৰ মাকজনীক ৰাতি মেকুৰী নে হেঁপাই মাৰি থোৱাৰ পিছত তাক হাজৰিকাহঁতে কোনোমতে ৰক্ষা কৰিলে। সেই তেতিয়াৰপৰাই সি ঘৰৰে এজন হোৱাৰ দৰেই হ'ল। তেওঁলোকৰ পাঁচবছৰীয়া সন্তান মুনিয়ে তাৰ নাম থ'লে মৰমৰতে মুনমুন। আজিকালি মুনমুনক ওচৰ-চুবুৰীয়া কোনোৱে চিনি নোপোৱাকৈ থকা নাই। সৰু সৰু ল'ৰা-ছোৱালীবোৰো মুনমুন বুলিলে পাগল। তাৰ বহল ভৰিকেইখনেদি থুপুক-থাপাককৈ সিহঁতৰ পিছে পিছে পেকপেক কৰি যি দৌৰি ফুৰে দেখিলে মৰম লাগি যায়। হাজৰিকানিয়ে গা ধুই কাপোৰকেইটাও মেলিবলৈ যাব নোৱাৰে সিও পেকপেকাই পিছে পিছে যাব। গঁড়াল বনাই দিয়ে সত্বেও থাকিব নিবিচাৰে এদিন গঁড়ালত থঁওতে যিহে চিঞঁৰ ধৰিলে   সেইদিনাৰপৰা ঘৰতোৰ এটা আঁচুটীয়া ৰুম এটাৰ পকাতে বিছনা এখন বনাই দিলে আৰু ৰাতি হ'লেই টুপুককৈ গৈ বিছনাখনত উঠি শুই থাকে।

মুনমুনৰ কথা শুনি শুনি এতিয়া মুনিৰ মামাকৰ ল'ৰা-ছোৱালী কেইটাই উৎপাত লগাই আছে এদিনৰ কাৰণে হ'লেও তাক সিহঁতৰ ঘৰলৈ লৈ যাব লাগে। কিন্তু এতিয়া নিয়ে কেনেকৈ! কিন্তু সিহঁতেও নেৰে যেনেকৈ হ'লেও এবাৰ নিব লাগে মুনমুনক। শেষত হাজৰিকাৰ পৰিয়ালে সিহঁতৰ কথা শুনি ৰাজি হ'ল মুনমুনক লৈ যাবলৈ।

আজি মুনমুনৰ মামাকৰ ঘৰলৈ যাত্ৰা। মাক-দেউতাকৰ পিছে পিছে থুপুক-থাপাককৈ ওলাই আহিছে মুনমুন। তাৰ পিছে পিছে মুনি তাৰ বিছনাখন লৈ। মুনিৰ লগৰ ল'ৰা-ছোৱালীও ওলাই আহিছে মুনমুনক মামাকৰ ঘৰলৈ পঠাবলৈ। মুনিৰ দেউতাকে লাহেকৈ গাড়ীৰ ডিকিটো খুলি তাৰ বিছনাখন পাৰি মুনমুনক বহুৱাই দিলে। মুনি আৰু মাকো পিছৰ ছিটটোতে বহি ল'লে। মুনিৰ দেউতাকে গাড়ীখন ষ্টাৰ্ট কৰোতেই মুনমুনে যেন কিবা বুজিহে পালে সি পেকপেককৈ মূৰটো দীঘলকৈ মেলি মুনিৰ লগৰকেইটাক বিদায় দিয়াৰ দৰে তাৰ ভাষাতে কিবা-কিবি ক'বলৈ চেষ্টা কৰিলে। এটা একো নজনা নিৰীহ প্ৰাণী যদিও মানুহৰ মাজত থাকি থাকি সিও আদব-কায়দাবোৰ শিকি পেলাইছে। 'এইয়া সংসাৰৰে লীলা' হাজৰিকানীৰ ভাষাত।

বিবেক দংশন

হয় আপুনি ঠিকেই বুজিছে। মই কি ক'বলৈ গৈ আছো। পুনৰ এবাৰ আপোনাক সোঁৱৰাই দিও আপুনি প্ৰকৃততে হয় কোন? আপুনি এজন সভ্য সমাজৰ অহ্ নহয় সভ্য শব্দতো ক'লে হয়তো ভুল হ'ব কাৰণ সকলো ব্যক্তিয়ে সভ্য, কিন্তু সৎ হোৱাতোহে ডাঙৰ কথা। আপুনি ইমান এজন সৎ ব্যক্তি তথাপিও কেতিয়াবা কিছুমান ক্ষন্তেকীয়া সুখৰ কাৰণে সেই সততাক বৰ্জন কৰিব কিয় বিচাৰে? যদি মই আপোনাৰ কাষত প্ৰত্যকতো মূহূৰ্ততে  থিয় নোহোৱা হ'লে আপুনি হয়তো কেতিয়াবাই সৎ মানুহৰ চোলাটো সোলোকাই থ'ব লগা হ'ল হয়। নিজৰ ছাঁটোৱেও আন্ধাৰৰ হোৱাৰ লগে লগে গা এৰা দিয়ে কিন্তু মই এজন সেইজন যিয়ে আপোনাৰ লগ এৰিব নোৱাৰো, আচলতে নিবিচাৰো।

আগৰ কেইবাৰৰ দৰে আজিও অফিচৰ চহী নকৰা ফাইলকেইটা লৈ বহি আছে। এইবাৰো মানে ময়েই মনত পেলাই দিব লাগিব চহীকেইটা মাৰি দিবলৈ।লগতে থকা ফাইলকেইটা মাত্ৰ কলমটোৰ সাঁফৰতো খুলি চহী এটা মাৰি দিব লাগে। কলমৰ খুটমান চিঞাঁহীকণ খৰছ হোৱাৰ বাদে আপোনাৰতো একোৱে ক্ষতি নহয়। কিন্তু তাকে নকৰি কাষতে বহা কলিতা, দাস, শৰ্মাহঁতলৈ চাই কিহৰ আশাত বহি আছে? অহ ঠিকেই আপোনাৰো চাগে তেওঁলোকৰ দৰে সততাৰে ঘটা দৰমহাকেইটাৰে ভোক গুচা নাই। টেবুলৰ তলেৰে দিয়াকেইটাৰেহে পেটৰ জুই নুমাব। কিন্তু সেই সেইকেইটাৰে আপোনাৰ জুই নুমাবলৈ যাঁওতেযে কিমানৰ পেটত জুইকুৰা দগমগাই জ্বলি উঠিব সেই কথা কিয় ভবা নাই? আপুনিতো সকলোবোৰ কাম ভাবি-চিন্তিয়ে কৰে তথাপিও জানি-শুনিও কিছুমান ভুল কিয় কৰিবলৈ যায়। আপুনিতো এজন সৎ নিষ্ঠাৱান শিক্ষকৰ সৎ পুত্ৰ আছিল যিয়ে নিজৰ কষ্টৰ বলত ইমানখিনি পাইছেহি, কিন্তু নিজৰ সন্তানৰ, মানুহজনীৰ মৰমত কিয় সকলোখিনি জলাই দি ছাই কৰিব বিচাৰিছে। সন্তানক কষ্ট কৰিবলৈ বুজোৱাৰ পৰিৱৰ্তে সিহঁতক লেৰেলা সাদৰ কৰি সিহঁতৰ জীৱনটো জাহ যাবলৈ নিদিব। সিহঁতক শিকিবলৈ দিয়ক জীৱনৰ অৰ্থ কি?আপোনাৰ সন্তান, পত্নীয়েতো কেতিয়াও কোৱা নাই বেলেগৰ টকাৰে তেওঁলোকৰ জীৱন সজাবলৈ। তেন্তে আপুনি কিহৰ প্ৰৰোচনাত পৰি চহীটো কৰিবলৈ হাঁতত কলমটো ল'ব পৰা নাই।

সহকৰ্মীয়ে কৰা বেয়া কামবোৰত সহযোগ নকৰি তেঁওলোকক মই আপোনাক বুজোৱাৰ দৰে বুজাওক শুদ্ধ পথলৈ আহিবলৈ কঁওক। তেওঁলোকে হয়তো বিবেকৰ লগত আপুনি পতাৰ দৰে কথা পাতি নাথাকে। আচলতে নিজেই কি কৰি আছে সেইয়া চাবলৈহে নিবিচাৰে। সেয়েহে ইমানদিনে শুধৰণি পথতো ধৰিব পৰা নাই। অহ্ তাৰ আগতে আপোনাৰ বাকী থকা ফাইলকেইটাত চহীকেইটা কৰি লওঁক।

***

'হেৰা তোমাৰ কি হৈছেহে? অথনিৰেপৰা চাই আছো তোমাক শুবলৈ লৈ ইচাট বিচাট কৰি আছা। ইমান ঘামিচা যে? ইমানো গৰম পৰা নাই এনেকে ঘামি জোল বৈ যাবলৈ।' কাষতে শুই থকা চলিহাৰ ঘৈণীয়েকে মাত দিওতেহে চলিহাৰ সম্বিত ঘূৰি আহিল। ইমান দেৰি কথাবিলাক ভাবি থাকোতে গমেই পোৱা নাই তেওঁৰ ইফালে যে ঘামী গোটেই মানুহতো ভিজি গৈছে।

নাই নাই তেওঁ কেতিয়াও এনেকৈ লোকক ঠগিব নোৱাৰে। দৰকাৰ হ'লে ল'ৰাক অসমৰে এখন কলেজত পঢ়াব, যদি ইঞ্জিনীয়াৰিং, মেডিকলত চিট নাপায়, বিএছিয়ে পঢ়াব তথাপিও কিন্তু এনেকৈ লোকৰ টকাৰে কেতিয়াও তাক দামী কলেজত পঢ়ায় মানুহ কৰিব নোৱাৰে। হয় দেই মাজে মাজে তেওঁ কিয় জানো পথভ্ৰষ্ট হৈ যায় ক'ব নোৱাৰে। কিন্তু কেনেবাকৈ যদি অসৎ ৰাষ্টাৰ কথা মনলৈ আহে আজিলৈকে সেই ৰাষ্টাত ভৰি থ'ব পৰা নাই। তেনে হ'লে আজিৰ দৰে বিবেক দংশনত ভুগি পুনৰ তেওঁ উভতি আহে। হয় তেওঁ এজন সৎ নিষ্ঠাৱান শিক্ষকৰ সৎ পুত্ৰ আৰু সদায় সৎ হৈ থাকিবও। কাৰোৰে ক্ষতি কৰি নিজেই ভোগ কৰিব নোৱাৰে।

চাইড-এফেক্টচ

ৰিমঝিম বৰঠাকুৰ

বৰষুণজাকে আকৌ চিপচিপাবলৈ আৰম্ভ কৰি দিলে। কিমান সময়নো হৈছিল এৰিবৰ আকৌ আহিলেই। কালিৰেপৰা নেৰানেপেৰাকৈ লাগিছে, দুদিনত যে এৰিব একো আশা দেখা নাই। প্ৰথম জাক বৰষুণ ভাল লাগে! জিৰজিৰকৈ বলি থকা বতাহচাতিয়ে চিপচিপ বৰষুণজাকক উৰাই লৈ যাঁওতে গালে-মুখে চিটিকাই থৈ যোৱা টোপালবোৰ! আহ, কি যে এক ধুনীয়া অনুভূতি। কিন্তু ভাল লগা অনুভৱবোৰো খন্তেকীয়া। যেতিয়া বিচৰাতকৈ অধিক হৈ যায় সেই ভাল লগাবোৰো নোহোৱা হৈ যায়।

এনেকুৱা কিনকিনিয়া বৰষুণজাকৰ লগতে ঠাণ্ডা ঠাণ্ডা লগা বতৰতো। ঘৰৰপৰা বাহিৰ হ'বৰ মন নোযোৱা বতৰ, কিন্তু সেই বৰষুণতে ভিজি ভিজি ৰাতিৰ সাঁজ কোনোমতে উলিয়াবলৈ অবাধ্য বৰষুণকো আওকাণ কৰি ৰাস্তাৰ কাষত বহি থকা আমাৰ মৰমৰ কেঁচাচানা বেছা খুড়াজন। কেঁচাচানাৰ কথা মনত পৰোতেই খাবলৈ জিভাখন লকলকাই উঠিল। এতিয়া যেন সেই পিয়াজ, জলকীয়া, ধনীয়া দি চটপটা কৰি থোৱা চানাখিনি চোবাবলৈ নাপালে ঠাণ্ডা নমৰিবই। ইফালে বৰষুণ, ঠাণ্ডাকো আওকাণ কৰি চানাৱলা খুড়াজনৰ অপেক্ষা 'আজি যেন গ্ৰাহক অলপ বেছিকৈয়ে আহক যাতে মাংস অকণমান ঘৰলৈ নিব পাৰে। বতৰতোৰ লগত মিলাই ঘৈণীয়েকে জালুক দি ৰন্ধা মূৰ্গীমাংসখিনি এদিন খাই, সেইখিনিকে মনত পেলাই এমাহলৈ দালি-ভাতখিনিও সুখেৰে খাব পাৰিব।'

এনেকুৱা বতৰত গৰম গৰম ধোঁৱা ওলাই থকা ৰাস্তাৰ কাষৰ মম' খাবলৈও বেয়া নহয়। লগতে সৰু ডিজপজেল গ্লাছটোত দিয়া চুপখিনি। সেইখিনি এবাৰ পেটত পৰিলে ঠাণ্ডাই অলপ দেৰিলৈকে পাত্তাই নাপায়। মম'ৰ কথা মনলৈ আহোতে জিভাখন ৰ'বই পৰা নাই। নিজেই নজনাকৈয়ে 'সালৌপ সালৌপ' শব্দ বাহিৰ হ'বলৈ ধৰিছে। অহ চিঙৰাও বেয়া ন'হব দেখোন! লগতে পদিনা, নহৰু, আদা, জলকীয়াৰ চাটনিকণ পৰিলেতো কথাই নাই। 'গাখীৰতে মহৰ খুটি' বুলিবই পাৰি। এহ্ মজা, আজি তেন্তে দকচাহে কথা! পিছে আজি চিঙৰা পাঁও নে নাই ঠিক নাই। আজি কেইবাদিনো হ'ল চিঙৰা বেছা দাদাজন দেখা নাই। গতিকে এইটো বতৰত যে আহিব আশা নাই।

 কি কৰা যায়! কি কৰা যায়! ভাবিয়ে পোৱা নাই। নাই ইমান খিনি ভবাৰ পিছত আৰু ৰৈ থাকিব নোৱাৰি। ছাতিতো লৈ ওলাইয়ে যাঁও। কেঁচাচানা, মম' যি পাঁও চব উঠাই আনি আজি ৰাজভোগ কৰিম। এনজয় কৰিম এই বৰষুণৰ বতৰ। চাঁওচোন বৰষুণজাকেনো কেনেকৈ কিমান আমনি লগাব পাৰে। কাষৰ ৰুমত থকা বাকীকেইজনী যাব নেকি সুধিবলৈ যাবলৈ লেপৰ তলৰপৰা উঠি যাব মন যোৱা নাই। মেছেজ এটা কৰিয়ে কনফাৰ্ম হৈ নিজেই ওলাই যাম। ফোনটো ক'ত মোৰ? আৰে মোৰ ফোনটো ক'ত?

ফোনটো বিচাৰি থাকোতেই সি কৰ্কশ ৰিংটনটোৰ সৈতে এনেকুৱাকৈ বাজি উঠিল যে সেইটো ৰিংটন নহৈ বেলেগ কিহবাই মোৰ কাণত চিঞৰিলে।

'হেল্লে'

'হাই, গুডমৰ্ণিং। আৰ ইউ কামিং টু ডি অফিচ টুডেই?'

অলপ দেৰিলৈকে কি হৈ আছে একো গম পোৱা নাই। হাহ? এইয়া কি? ক'ত মোৰ বিছনা, ক'ত মোৰ হোষ্টেল? কিন্তু বৰষুণজাক! সেইজাক ঠিকেই আহি আছে। কালি আবেলিৰেপৰা, গোটেই ৰাতিতো আৰু আজি এতিয়ালৈকে। কালি অফিচৰপৰা ঘূৰি কেবখনত বহি ভাবি অহা কথাবোৰৰ এইয়া 'চাইড এফেক্টচ'হে যিবোৰ দেখি সপোনতে সালৌপ সালৌপ মাৰি আছিলো।